Duizeligheid
In het algemeen wordt onder duizeligheid verstaan: “Het gevoel dat beleefd wordt als de relatie tot de ruimtelijke omgeving verstoord is.” Wat u voelt kan per patiënt verschillen. Het kan gaan om draaierigheid of zweverigheid. Het gevoel alsof de wereld om u heen draait of het idee dat u zelf rond tolt. U weet soms niet meer waar u bent en kunt het gevoel hebben om te vallen. Ook kunt u last hebben van angst, transpireren, misselijkheid en braken.

Duizeligheid is een klacht die veel voorkomt. Veel huisartsen horen deze aandoening op hun spreekuur. Bij 3 tot 14% van de patiënten die bij de huisarts komt is duizeligheid de hoofdklacht. Het is ook een klacht die sterk leeftijdsafhankelijk is. Duizeligheid komt vooral veel voor bij mensen ouder dan 65 jaar.
Duizeligheid kan zeer bedreigend zijn. Het brengt u immers letterlijk en figuurlijk uit balans. U kunt er zo onzeker van worden dat het uw dagelijkse leven beïnvloedt. De sociale en maatschappelijke gevolgen van duizeligheid zijn dan ook vaak groot. Zeker bij oudere mensen kan het soms leiden tot verlies van zelfstandigheid.

Oorzaken
Er zijn veel verschillende oorzaken van duizeligheid. Door de verschillende oorzaken van duizeligheid is het soms moeilijk om snel tot een diagnose en een behandeling te komen. In circa 15% van de gevallen wordt er geen duidelijke oorzaak voor de klachten gevonden.

Veel voorkomende oorzaken van duizeligheid zijn:
- BPPD: kortdurende bewegingsafhankelijke duizeligheid
- Neuritis vestibularis: Ontsteking van het evenwichtsorgaan/evenwichtszenuw
- Angst (al dan niet in combinatie met hyperventilatie) en depressie kunnen ook leiden tot duizeligheidsklachten. Meestal betreft het dan een licht, zweverig gevoel en geen draaiduizeligheid.
- Ziekte van Ménière
- Vestibulaire migraine (een aanval van migriaine)
- Recurrent vestibulopathy
- Doorbloedingsstoornis of bloeding in evenwichtsorgaan en/of kleine hersenen
- Orthostatische hypotensie (lage bloeddruk in staande houding)
- Duizeligheid ontstaat ook bij een laag bloedsuikergehalte of vergiftigingen (bijvoorbeeld door alcohol of medicijngebruik)

De 6 meest voorkomende oorzaken van duizeligheid zijn onderaan deze pagina beschreven:

Oefentherapie bij duizeligheidsklachten
Oefentherapie bij duizeligheidsklachten is afhankelijk van de soort duizeligheid. Bij de start van de oefentherapie wordt in kaart gebracht welke behandeling aansluit bij uw klachten en welke verbeteringen in het dagelijks leven voor u belangrijk zijn. De oefentherapie kan bestaan uit het volgende:

- Repositiemanoeuvres (bij BPPD). Door middel van een specifieke handgreep worden de loszittende oorsteentjes verplaatst naar een ander deel van het evenwichtsorgaan. Hierdoor kunnen de oorsteentjes niet meer leiden tot overprikkeling van de zintuigcellen waardoor er geen duizeligheid meer optreedt.

- Ademhalings- en/of ontspanningstherapie (o.a. bij hyperventilatiesyndroom)

- Balanstraining (als het evenwichtsorgaan niet goed functioneert, bij PPPD) 

- Vestibulaire revalidatie (als het evenwichtsorgaan niet goed functioneert en bij PPPD)*
Vestibulaire revalidatie is een oefentherapie die gericht is op het verminderen van symptomen veroorzaakt door vestibulaire dysfunctie. Primair bestaan deze symptomen uit duizeligheid, balansproblemen en visusproblemen. Secundair kunnen angst en depressie voorkomen. Als gevolg van deze symptomen zijn patiënten geneigd bepaalde bewegingen te vermijden met als gevolg afname van hun activiteiten niveau. Vestibulaire revalidatie heeft de volgende doelstellingen:
- vermindering van duizeligheid en visusproblemen
- verbetering van balans-/evenwichtsstoornissen
- verminderen van angst
- verbeteren van activiteiten uit het dagelijks leven.

* Bij chronische duizeligheid is oefenen beter dan pillen concluderen onderzoekers van het VU medisch centrum. 

BPPD; kortdurende bewegingsafhankelijke duizeligheid 

Benigne Paroxysmale Positie Duizeligheid (BPPD) kenmerkt zich door acute draaiduizeligheid die ontstaat bij bewegingen, bijvoorbeeld als u gaat liggen en/of vanuit liggende houding overeind komt. De draaiduizeligheid is zeer heftig maar duurt kort, gewoonlijk minder dan een minuut. Soms gaat de duizeligheid gepaard met een misselijk gevoel. De klachten zijn uitputbaar, dat wil zeggen dat herhaling van de snelle hoofdbewegingen de klachten doet verminderen of verdwijnen.
Diagnose
Om een goede diagnose te kunnen stellen is onderzoek nodig. Met behulp van de zogenaamde kiepproef, waarbij het hoofd en het bovenlichaam vanuit zittende houding plotseling achterover worden gekiept, kunnen we de duizeligheid opwekken. Meestal is er is een typische oogbeweging zichtbaar die tijdens het evenwichtsonderzoek (VNG) kan worden geregistreerd.
Oorzaak
De precieze oorzaak voor BPPD is nog onbekend. Men vermoedt dat loszittende oorsteentjes in het binnenoor door snelle positieverandering neerslaan op de zintuigcellen in het evenwichtsorgaan. Dit leidt tot kortdurende overprikkeling van de zintuigcellen en daarmee tot draaiduizeligheid.
BPPD kan optreden na een hoofdongeval, ooroperatie, bij een ontsteking of doorbloedingsstoornis van het binnenoor of na langdurige bedrust. In de meeste gevallen is er echter geen duidelijke oorzaak aantoonbaar.
Behandeling
Er zijn twee behandelmethoden:

• Canalith repositiemanoeuvres. Door middel van een specifieke handgreep worden de loszittende oorsteentjes verplaatst naar een ander deel van het evenwichtsorgaan. Hierdoor kunnen de oorsteentjes niet meer leiden tot overprikkeling van de zintuigcellen waardoor er geen duizeligheid meer optreedt.
• Houdingsoefeningen volgens Brandt en Daroff. Deze herhalingsoefeningen van rechtop zitten naar zijligging zorgen voor training en compensatie waardoor men eerder klachtenvrij is.

Beloop
Het woord ‘benigne’ geeft aan dat het hier om een goedaardige vorm van duizeligheid gaat, die binnen enkele weken tot maanden spontaan kan verdwijnen. In enkele gevallen komt de duizeligheid terug of blijkt de duizeligheid toch langer aan te houden.

Neuritis Vestibularis

Neuritis vestibularis, ontsteking van het binnenoor, kenmerkt zich door acuut optredende, heftige draaiduizeligheid die langzaam in de loop van dagen tot weken weer afneemt. De patiënt voelt zich doorgaans ernstig ziek; men ligt de eerste dagen het liefst op bed en de normale werkzaamheden kunnen nauwelijks worden uitgevoerd. In het begin gaat de draaiduizeligheid vaak gepaard met misselijkheid en braken.
Na de heftige duizeligheid volgt een periode van onstandvastigheid, geleidelijk overgaand in een enigszins onzeker gevoel bij snelle hoofdbewegingen. Vaak hebben patiënten in de weken of maanden hieraan voorafgaand een bovenste luchtweginfectie doorgemaakt. De verschijnselen zijn voor de patiënt, en vaak ook voor diens huisarts, zo heftig dat de patiënt doorverwezen wordt naar de specialist om andere oorzaken uit te sluiten.
Diagnose
Om een goede diagnose te kunnen stellen is onderzoek in het ziekehuis nodig.
De specifieke klachten: plotseling ontstane heftige draaiduizeligheid, vaak met misselijkheid en braken, dagen tot weken durend en uitval van het evenwichtsorgaan aan één zijde (met VNG aantoonbaar) leidt tot het stellen van de diagnose neuritis vestibularis.
Oorzaak
Men vermoedt dat de oorzaak van neuritis vestibularis een ontsteking van het evenwichtsorgaan, de evenwichtszenuw of de evenwichtskernen in de hersenen is.
Behandeling
Er zijn geen medicijnen die de oorzaak van de klachten weg kunnen nemen. Net als bij griep is de eerste dagen bedrust geïndiceerd, eventueel met rustgevende medicijnen. Dit kan desnoods aangevuld worden met middelen om de misselijkheid tegen te gaan. Wanneer na enkele dagen het weer beter gaat dienen de medicijnen gestaakt en de patiënt zo snel mogelijk gemobiliseerd te worden. Hierdoor krijgt het lichaam training om de uitval te compenseren waardoor de klachten sneller verdwijnen. Indien de klachten blijven aanhouden, kan vestibulaire revalidatie onder begeleiding van een oefentherapeut verbetering brengen.
Beloop
Hoewel de ziekte opnieuw kan optreden, is de prognose over het algemeen goed. De klachten verdwijnen geleidelijk. Echter, een gevoel van onzekerheid of duizeligheid bij snelle hoofdbewegingen kan langer blijven bestaan.

Hyperventilatiesyndroom

Hyperventilatie is een onbewuste ontregeling van de ademhaling. De ademhaling is groter dan de lichamelijke behoefte. Dit kan leiden tot duizeligheid. Daarnaast kunnen verschijnselen optreden zoals tintelingen in de vingers en rond de mond, druk op de borst, transpireren, onrust en angst.
Hyperventilatie kan aanvalsgewijs optreden met zeer sterke reacties, waarbij de patiënt extreem hijgt of naar adem snakt. Hyperventilatie kan ook in een meer chronische vorm optreden waarbij de patiënt in lichte mate gedurende meerdere uren hyperventileert. Deze vorm is vaak moeilijker herkenbaar. Allerlei tussenvormen komen ook voor.
Diagnose
Om een goede diagnose te kunnen stellen is vooral de aard van de klachten belangrijk. Daarnaast kan de er nader onderzoek in het ziekenhuis worden gedaan. Wanneer er geen lichamelijke oorzaak voor de klachten wordt gevonden en een niet optimale regulatie van de ademhaling aantoonbaar of aannemelijk is, leidt dit tot het stellen van de diagnose hyperventilatie.
Oorzaak
Hyperventilatie, en de daarmee samenhangende duizeligheid, kan diverse oorzaken hebben. Psychische oorzaken zoals stress en spanningen kunnen via een indirecte weg tot duizeligheid leiden: als (onbewuste) reactie kan hyperventilatie optreden. Soms is onderliggend longlijden, bijvoorbeeld COPD, de oorzaak van (chronische) hyperventilatie.
Behandeling 
Het is belangrijk om over de aard en oorsprong van de beangstigende klachten uitleg te krijgen. Ademhalings- en/of ontspanningsoefeningen kunnen de klachten sterk verminderen. Soms worden medicijnen voorgeschreven. Dit zijn meestal middelen die de stemming beïnvloeden (antidepressiva).
Beloop
Wanneer de oorzaak van de klachten duidelijk is en een behandeling is gestart zal ook de duizeligheid verminderen of verdwijnen.

Vestibulaire Migraine

Vestibulaire migraine is een aandoening die zich kenmerkt door plotselinge aanvallen van forse draaiduizeligheid, minuten tot uren durend, sporadisch enkele dagen. Net zoals bij ‘gewone’ migraine kunnen de duizelingen gepaard gaan met hoofdpijn, misselijkheid en braken, overgevoeligheid voor licht en geluid, of vlekken of flikkeringen voor de ogen.
Bij vrouwen komen ze vaker rond de menstruatie voor. De aanvallen van draaiduizeligheid variëren vaak sterk in presentatie. Sommige patiënten hebben bijna nooit hoofdpijn tijdens de aanvallen maar zijn vooral misselijk en overgevoelig voor licht en geluid. Anderen daarentegen hebben juist vaak hoofdpijn tijdens of na de aanval en zien soms lichtflitsen. De aanvallen kunnen ook individueel per keer sterk verschillen. De aandoening komt meestal voor bij patiënten die bekend zijn met migraine. Verder zijn deze patiënten vaak ook (over)gevoelig voor bewegingen en hebben vaker last van reisziekte.
Diagnose
Om een goede diagnose te stellen kan aanvullend onderzoek in het ziekehuis nodig zijn. De klachtencombinatie en het uitsluiten van andere oorzaken leidt dan tot het stellen van de diagnose vestibulaire migraine.
Oorzaak
Er wordt verondersteld dat vestibulaire migraine een tijdelijke doorbloedingsstoornis is van het evenwichtsorgaan en delen van de hersenen of dat deze gebieden tijdelijk niet goed functioneren. Tot op heden is de precieze oorzaak echter niet geheel duidelijk.
Behandeling
Als de aanvallen frequent optreden kan er overwogen worden om preventief medicatie te slikken (profylaxe). Deze medicatie kan aanvallen voorkomen of verminderen. Meestal worden ‘bètablokkers’ of anti-epilepsie medicijnen gebruikt. Deze middelen zijn echter niet voor iedereen geschikt. Tijdens een aanval kunnen ook middelen gebruikt worden om misselijkheid en braken tegen te gaan.
Beloop
De klachten hebben een wisselend beloop; voorspellingen over het beloop zijn moeilijk. Soms heeft de patiënt slechts een periode last of neemt de frequentie weer sterk af.

Ziekte van Ménière

Bij de ziekte van Ménière zijn er drie klachten:

• Aanvallen van draaiduizeligheid: vooral in het beginstadium treden bij de ziekte van Ménière plotselinge aanvallen van draaiduizeligheid met valneiging op. Deze aanvallen gaan vaak gepaard met misselijkheid, braken, bleek zien en koud zweet. Tijdens de aanvallen, die meestal enkele uren duren, zijn normale werkzaamheden vaak niet mogelijk. De aanvallen kunnen variëren qua duur en intensiteit. Het is niet te voorspellen wanneer er weer een aanval zal optreden.
• Slechthorendheid: na de eerste aanval, soms ook later, ontstaat er (wisselend) gehoorverlies, meestal aan een oor. In de regel begint het gehoorverlies in de lage tonen. Na verloop van tijd kan ook het horen van hogere tonen minder worden.
• Oorsuizen: vaak treedt er wisselend 'oorsuizen' op dat meestal het ergst is tijdens en vlak na een aanval van duizeligheid. Het geluid kan ook meer brommend, dreunend of fluitend zijn. Soms horen mensen het lawaai niet in hun oor maar in hun hoofd. Veel patiënten hebben last van een drukkkend of vol en verstopt gevoel in het oor. Vaak gaat dit gevoel vooraf aan een aanval.

Diagnose
Om een goede diagnose te kunnen stellen is nader onderzoek in het ziekenhuis nodig. De klachtencombinatie aanvalsgewijze draaiduizeligheid, gehoorverlies en oorsuizen zonder aantoonbare oorzaak leidt vaak tot het stellen van de diagnose ziekte van Ménière.
Oorzaak
Ondanks jaren van uitgebreid onderzoek is nog steeds niet bekend wat de precieze oorzaak van de ziekte is. Waarschijnlijk is er sprake van ophoping van vloeistof (endolymfe) in het binnenoor, omsloten door een dunne wand. Een scheurtje in de dunne wand leidt tot lekkage en vermenging met vloeistof van andere samenstelling (perilymfe) uit de ruimte erom heen. Dit zorgt voor overprikkeling en/of het ten gronde gaan van zintuigcellen waardoor een aanval kan ontstaan. Stress en drukte veroorzaken niet de ziekte, maar kunnen deze wel negatief beïnvloeden.
Behandeling

• Tracht uw levensstijl aan te passen, mijdt grote spanningen. Trek op tijd aan de handrem.
• Er zijn medicijnen om de duizeligheid te voorkomen of te bestrijden.
• Soms is met een hoortoestel mogelijk het gehoorverlies te verhelpen of het oorsuizen te maskeren.
• Acceptatie dat u de ziekte van Ménière hebt, door uzelf, maar ook door uw omgeving, is belangrijk.
• Voor patiënten die de ziekte in ernstige mate hebben is inspuiting in het middenoor van het antibioticum gentamicine of dexamethason een effectieve therapie.

Beloop
In het begin staat vooral de angst voor de volgende duizeligheidsaanval op de voorgrond. Later speelt de slechthorendheid een grotere rol. In het algemeen wordt het gehoor op den duur slechter, terwijl de duizeligheidsaanvallen in de loop der jaren verdwijnen. De ziekte van Ménière komt eigenlijk altijd tot rust, al kan dit geruime tijd duren.

Recurrent vestibulopathy

'Recurrent vestibulopathy' is de Engelstalige term voor een aandoening die zich kenmerkt door plotselinge aanvallen van draaiduizeligheid. Deze aanvallen gaan vaak gepaard met misselijkheid en braken en nemen meestal enkele uren in beslag. De aanvallen kunnen variëren qua duur en intensiteit.
Er is geen sprake van gehoorverlies of oorsuizen, dit in tegenstelling tot de ziekte van Ménière.
Diagnose
Om een goede diagnose te kunnen stellen is onderzoek in het ziekenhuis nodig.
De klachtencombinatie aanvalsgewijze draaiduizeligheid zonder gehoorverlies of oorsuizen leidt vaak tot het stellen van de diagnose recurrent vestibulopathy.
Oorzaak
Tot op heden is de oorzaak (nog) niet bekend.
Behandeling
Tijdens een aanval kan het nodig zijn medicijnen tegen de misselijkheid en het braken te gebruiken. Tussen de aanvallen in zijn meestal geen medicijnen nodig.
Beloop
In het merendeel van de gevallen verdwijnen de klachten spontaan. Slechts bij een klein aantal blijven de klachten aanhouden en kunnen uiteindelijk ook gehoorklachten optreden.

Bron: Kenniscentrum Duizeligheid, Apeldoorn.